Het verleden herleeft (deel II)

In een serie publicaties besteedt ProSell Archeo aandacht aan belangrijke ontwikkelingen op archeologisch gebied. Gebeurtenissen uit het verleden die nog steeds van invloed zijn op de huidige maatschappij. Niet alleen langs de Limes of de grens van het Romeinse Rijk in het Groene Hart van de provincie Zuid Holland maar ook langs andere belangrijke vaarwegen uit het begin van onze huidige jaartelling. Voor een gedeelte ronden wij met deze artikelen een vicieuze cirkel af. Het is uiteraard van het grootste belang dat die informatie in het algemeen als belangrijk cultureel erfgoed ook haar wereldwijde erkenning krijgt.

In het eerste deel werd de actualiteit naar voren gehaald die in Woerden (Laurium) plaatsvond. Bij het voormalig Sint Jozefpensionaat werd 35 jaar geleden bij toeval door archeoloog Jan Kees Haalebos een Romeinse platbodem aangetroffen. Die informatie leverde een schat van informatie op. Dr. Jan Kees Haalebos was archeologisch specialist en verbonden aan de vakgroep Provinciaal Romeins Onderzoek van de Katholieke Universiteit van Nijmegen. Deed in de begin jaren zeventig baanbrekend werk op het terrein van de Hooge Burch in Zwammerdam door imposante archeologische vondsten bloot te leggen.

De platbodem leverde unieke info op

Het onderzoek naar het in Woerden gevonden wrak van de Romeinse platbodem leverde bijzondere informatie op. Unieke gegevens over de bouw van schepen en de belangrijkheid van graantransporten in die periode. Maar ook de importantie van de waterwegen werd steeds duidelijker. Bovendien werd de loop van de rivier de Rijn op termijn vastgelegd. Aan boord werden tijdens het onderzoek teveel zaken gevonden om het bewust afzinken, wat vaker was waargenomen en niet als ongewoon aangemerkt werd, te weerleggen.

Er kon helaas maar tien meter worden opgegraven en het zat de onderzoekers ook niet echt mee. Door plotseling stroomuitval werden de pompen uitgeschakeld en liepen de putten weer vol. Die tien meter waren echter genoeg om een aantal elementaire zaken vast te leggen. Het schip lag in een zanderige omgeving en was afgedekt met een dikke laag klei. Onderzoek van de jaarringen van het gebruikte hout wees uit dat de bouw van het schip na het jaar 169 heeft moeten plaatsvinden. Ook wees onderzoek uit dat dit het jaar moest zijn geweest van het kappen van het hout van het schip. Dat de Romeinse platbodem is vergaan, bleek uit het feit dat persoonlijke bezittingen zoals schoenzolen en diverse soorten aardewerk werden aangetroffen onder en bij de mastbank. Het Romeinse vrachtschip van ongeveer 24 meter lengte en een breedte tussen de 2.40 en 3.00 meter vervoerde in het hoofdruim spelt, een gekweekte graansoort. De mastspant is behouden gebleven en de onderzoekers kwamen erachter dat achter de mastbalk een beperkt onderkomen was voor de bemanning met een klein kastje voor persoonlijke bezittingen. Tevens werden een haardplaats en schoenzolen aangetroffen met een verwijzing naar Neptunus alsmede vier kookpotten waarvan twee afkomstig waren uit het Belgische Vlaanderen en een wrijfschaal. Door de spijkerschoenen met de drietand werd aangenomen dat het hier vlootpersoneel betrof. De punt van het schip was uit één stuk hout gehakt, een tot dusverre opzienbare constructie. De Romeinse aak vervoerde los graan en verging in het begin van de derde eeuw. De aanwezigheid van onkruid in de lading is een verwijzing dat het spelt afkomstig was uit Vlaanderen en voor in het ruim lagen hazelnoten opgeslagen. Alhoewel het ruim van de platbodem ter bescherming van het waardevolle graan was afgedekt met houten luiken, is een plotseling noodweer wellicht de oorzaak van het vergaan van dit schip geweest. De nat geworden lading was een mogelijke aanleiding van de ramp met de platbodem in Laurium. Door de zwaarte van de nat geworden graan voltrok zich razendsnel een catastrofe en persoonlijke bezittingen konden niet meer in veiligheid worden gebracht. De klei van de Rijn zorgde snel voor conservering van het schip en de lading.

Tekst en foto’s: Gert Jan van Heyningen, ProSell Archeo
© Alle rechten uitdrukkelijk voorbehouden